8801, Big Pack Books txt, 5001-10000

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
BIBLIOTECZKAAFORYST�WAli Ibn Abi TalibAFORYZMYWybra�i wst�pem opatrzy�Janusz Ganeckiw� Copyright for the PoJish edition byPa�stwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1990ISBN 83-06-01891-5Kto pokocha) nas, ludzi z rodu Proroka,niechaj szykuje w�osiennice n�dzarza.W wieku X i XI Bagdad sta� si� miejscem szczeg�lnym.Ci�gle jeszcze by� stolic� kalifatu: w�adz� sprawowali tukalifowie abbasydzcy reprezentuj�cy wielk� tradycj�islamu; byli przecie� dziedzicami spadku po prorokuMahomecie. Ale ich panowanie mia�o charakter ledwiesymboliczny, bo od kilku ju� wiek�w rzeczywist� w�adz�w ich imieniu sprawowa� kto inny. Do roku 1055 byli toemirowie z ira�skiego rodu Bujid�w. W odr�nieniu odkalif�w abbasydzkich, kt�rzy byli sunnitami, Bujidziwyznawali szyizm, a wi�c nurt w islamie o szczeg�lnymwyd�wi�ku politycznym, kulturowym i religijnym. Mi-mo prawie absolutnej w�adzy, jak� emirowie bujidzcysprawowali w kalifacie, nie odwa�yli si� nigdy naruszy��wi�tej tradycji i odsun�� sunnit�w, a konkretnie r�dAbbasyd�w. Nie mo�na jednak powiedzie�, �e nieczynili takich stara�: za ich panowania elementy kulturyszyickiej coraz cz�ciej znajdowa�y oficjalne uznaniew pa�stwie mimo silnej opozycji ze strony kalif�w.Jedn� z metod g�oszenia szyizmu by�o upowszechnianiewiedzy o jego dziejach i najwybitniejszych tw�rcach,przede wszystkim za� o Alim Ibn Abi Talibie, odkt�rego idea szyizmu si� wywodzi. Dla szyit�w Ali by�postaci� nieskaziteln�, a nawet �wi�t�; nic wi�c dziwne-go, �e z biegiem czasu uznano go za r�wnie �wi�tego jakproroka Mahometa. W X wieku do upowszechnieniatakiego idea�u Alego przyczynili si� oczywi�cie Bujidzi,a za ich czas�w Ali zacz�� si� cieszy� szczeg�lnymszacunkiem w wielu �rodowiskach. Z wolna Ali jawi si�nie tylko jako �wietlana posta�, ale te� jako autorpouczaj�cych tekst�w. Wcze�niej Ali znany by� jakobohater chabar�w �� szyickiego odpowiednika hadis�w,czyli opowie�ci � zawieraj�cych sprawozdania z r�-nych wydarze� w jego �yciu. Chabary, podobnie jakhadisy dotycz�ce Mahometa, by�y wzorem post�powa-nia w �yciu codziennym, idealn� wskaz�wk� dla ka�degomuzu�manina.Te chabary, jak i inne przekazy historyczne i pseudohis-toryczne dotycz�ce Alego leg�y u podstaw wielkiejantologii wypowiedzi Alego powsta�ej w BagdadzieX wieku. Autorem tej antologii by� wybitny szyita,potomek Alego (jego prapraprawnuk) Ar-Radi (970�1015) nosz�cy zaszczytny tytu� szarifa (tj. cz�onkarodu Proroka), st�d najcz�ciej m�wi si� o nim Asz--Szarif ar-Radi. Ar-Radi by� postaci� wybitn�, nie tylkojako dzia�acz polityczny, ale r�wnie� jako dobry poeta;jego tw�rczo�� antologisty to praca drugorz�dna. Zbi�rtych wypowiedzi Alego, wyra�nie odpowiadaj�cy po-trzebom bujidzkim, Ar-Radi zatytu�owa� Nahd� al-ba-lagha, czyli �cie�ka wymowno�ci.Tytu� ten wymaga kilku wyja�nie�. Poj�cie drogi, �cie�-ki pe�ni�o w islamie szczeg�lne funkcje jako koncepcjaorganizowania �wiata. Droga zawsze prowadzi�a dojakiego� celu, a jej przebieg by� do�� ci�le wyznaczony.W tak pojmowanej drodze wa�ny by� nie punkt wyj�cia,lecz cel i spos�b jego osi�gni�cia. Doj�cie do celu by�ozadaniem ka�dego muzu�manina w �yciu doczesnym.Dlatego te� poj�cie drogi pojawia si� w wielu dziedzi-nach kultury. Przede wszystkim w etyce, gdzie droga� 6oznacza�a norm�, zasady post�powania. R�wnie� prawomuzu�ma�skie �ci�le zwi�zane jest z koncepcj� drogi:prawo nazywa si� szari'atem, czyli �cie�k�; z koleitradycj� proroka Mahometa nazywa si� sunn�, a wi�cr�wnie� drog�. Nawet gramatyka � po arabsku nahw� oznacza wytyczony kierunek marszu (co �wiadczyo normatywnym charakterze gramatyki arabskiej). An-tologi� Ar-Radiego te� mo�na uzna� za dzie�o normaty-wne: mia�a stanowi� konkurencj� dla innej �cie�ki:sunny, a wi�c normy ustalonej przez Proroka. I st�dtytu�: nahd�. Ale jest to �cie�ka rozumiana bardzospecyficznie, o czym �wiadczy druga cz�� tytu�u:balagha, czyli wymowno��. Balagha odgrywa�a szczeg�-ln� rol� w muzu�ma�skim systemie kszta�cenia: oznacza-�a umiej�tno�� pi�knego wys�awiania si�, kt�ra mia�apodstawowe znaczenie dla przedstawicieli elity muzu�-ma�skiej, yTak wi�c wyb�r Ar-Radiego mia� s�u�y� dw�m celom:prowadzi� muzu�man�w s�uszn� �cie�k� moralno�cinakazanej przez Alego Ibn Abi Taliba oraz nauczy� ich,jak si� powinno stosowa� te zasady moralne w praktyce.Jednym s�owem ksi��ka mia�a uczy� moralno�ci, aletak�e poprawnego j�zyka. Przeznaczona by�a zar�wnodla szyit�w, jak i pozosta�ych muzu�man�w; w dziele Ar-Radiego tendencje uniwersalistyczne szyizmu znalaz�ynajlepszy wyraz.Postaci� bardziej od Ar-Radiego nas interesuj�c� jestoczywi�cie Ali Ibn Abi Talib, kt�remu przypisuje si�autorstwo tych maksym. Ali, syn Abu Taliba, odgrywa �w islamie szczeg�ln� rol�; na pewno'trzeba go uzna� zadrug� osobisto�� po proroku Mahomecie. Urodzi� si�w Mekce pod koniec VI wieku. Jego ojciec Abu Talibby� zarazem stryjem proroka islamu Mahometa, a wi�cMahomet i Ali byli stryjecznymi bra�mi. Wychowywali� 7si� razem, Mahomet bowiem w wieku lat sze�ciu zosta�sierot� i przeszed� pod opiek� swojego stryja AbuTaliba.Gdy Mahomet w pocz�tkach VII wieku zacz�� g�osi�now� religi� poddania si� jednemu Bogu � islam, Alizosta� jednym z jego pierwszych gor�cych zwolennik�w.Nie podoba�o si� to Abu Talibowi, kt�ry od pocz�tkuby� przeciwnikiem idei g�oszonych przez bratanka.Z biegiem lat przyja�� mi�dzy Alim a Mahometemumacnia�a si�. Ali o�eni� si� z c�rk� Mahometa Fatim�.Z tego zwi�zku urodzi�o si� dw�ch syn�w: Al-Hasani Al-Husajn, jedyni m�scy potomkowie Mahometa.I cho� byli tylko jego wnukami, to jednak reprezentowalitradycj�, kt�ra z biegiem czasu nabiera�a warto�ci. Nicdziwnego, �e po �mierci Mahometa w 632 roku Aliuzna�, �e w�adza nad nowo powsta�� gmin� muzu�ma�s-k� jemu w�a�nie winna si� nale�e�. Niestety, Ali nieodziedziczy� po Proroku jego funkcji i nie zosta� chalif�,czyli nast�pc�, kalifem. Natomiast zebrani przy zmar-�ym Proroku jego najbli�si wsp�pracownicy postano-wili wybra� Abu Bakra, kt�ry od dawna by� przyjacie-lem Proroka i jego doradc�. Abu Bakr rzeczywi�ciedoskonale nadawa� si� na funkcj� kalifa, nawet je�li niemia� podw�jnych prerogatyw Alego: wsp�pracownikai krewnego.Wyb�r Abu Bakra wywo�a� pretensje nie tylko Alego, aleca�ej grupy jego zwolennik�w, kt�rych zacz�to nazywa�stronnictwem Alego, po arabsku szi'at Ali. Od wyrazuszi'a � stronnictwo � zrodzi� si� termin szyici, kt�rymodt�d okre�lano zwolennik�w Alego. Dalsze losy islamuzwi�zane s� nierozerwalnie z tym kardynalnym podzia-�em muzu�man�w na sunnit�w, czyli zwolennik�w sun-ny � a wi�c tradycji � Proroka i szyit�w. I cho� szyit�wzawsze by�a znakomita mniejszo�� nie wi�cej ni�dziesi�� procent wszystkich wyznawc�w tej religii � tojednak wszystkim wielkim wydarzeniom w islamie to-warzyszyli w�a�nie oni. Jak ju� widzieli�my, to w�a�nieszyiccy Bujidzi rz�dzili w X i XI wieku w imperiumkalif�w, to szyici za�o�yli w tym samym czasie now�dynasti� Fatymid�w w Egipcie i zbudowali Kair, towreszcie oni doprowadzili do powstania samodzielnychdynastii w Iranie i Jemenie. Niema�� rol� odegrali szyiciw powstaniu wielu ruch�w mistycznych i filozoficznychw islamie oraz przyczynili si� do rozwoju �nauk muzu�-ma�skich", a wi�c takich jak teologia, j�zykoznawstwoi literaturoznawstwo. Do dzi� szyici stanowi� bardzoruchliwy element w islamie, czasami zachowawczy i tra-dycjonalistyczny jak w Iranie, kiedy indziej za� nowo-czesny i reformatorski jak druzowie w Libanie czyalawici w Syrii.Ali d�ugo walczy� o uznanie swoich pretensji do tronukalifa i w ko�cu dopi�� swego. W roku 656, po �miercitrzeciego kalifa Usmana (o kt�rego zamordowanie nie-s�usznie go oskar�ono), wybrano go imamem wszystkichmuzu�man�w. Tak oto spe�ni�y si� �yczenia szyit�w. Aleokres panowania Alego wcale nie oznacza� spokoju dlarodz�cego si� pa�stwa muzu�ma�skiego. Wprost przeci-wnie. Dla wielu jego kandydatura by�a niemo�liwa dozaakceptowania. Dochodzi do wielkiego buntu zwanegofitn�, kt�ry ogarnia ca�y kalifat, cho� wi�kszo�� wyda-rze� fitny ma miejsce w Iraku i Syrii. Alemu wypowiadapos�usze�stwo A'isza � wdowa po proroku Mahomecie� i namiestnik Syrii Mu'awija wywodz�cy si� z bogate-go rodu kurajszyckiego Umajjad�w. Dochodzi do poty-czek i bitew, kt�re doprowadzaj� jedynie do tego, �ew islamie pojawia si� nowy od�am zwany charyd�yz-mem. Przedstawiciele tego ruchu � charyd�yci � wi-dz�c narastaj�ce k��tnie rodowe, dochodz� do wniosku,- :. �� 9 � . .,�� -'.�e jedyn� gwarancj� spokoju jest wybieranie w�adcyspo�r�d wszystkich wiernych. Nie nale�y przy rym bra�pod uwag� pochodzenia kandydata. Tak wi�c ani pre-tensje Alego i szyit�w wynikaj�ce z jego przynale�no�cido rodu Proroka, ani pretensje Mu'awii maj�ce swoje�r�d�o w uznawaniu zas�ug jego rodu dla gminy muzu�-ma�skiej nie by�y w oczach charyd�yt�w powodem dope�nienia funkcji kalifa. Charyd�yci nie tylko polemizo-wali ze swoimi przeciwnikami, ale stosowali terror.W ko�cu jego ofiar� pad� sam Ali. Zosta� zabity przezcharyd�yt� w Kufie w 661 r.Po �mierci Alego nie usta�y walki miedzy zwa�nionymiugrupowaniami. Charyd�yci wprawdzie z wolna odcho-dzili w cie�, ale zanim si� to sta�o, up�yn�o kilkawiek�w. Tymczasem w�adz� po Alim przej�� Mu'awija,zak�adaj�c dynasti� kalif�w umajjadzkich (nazwa pocho-dzi�a od kurajszyckiego przodka Mu'awii � Umajji).Przez nast�pne dziewi��dziesi�t lat (661-750) w�adz�dziedziczyli cz�onkowie tego rodu. Ale potomkowieAlego nie zrezygnowali ze swoich pretensji i nadaluwa�ali, �e maj� prawo do w�adzy nad ca�� gmin�muzu�ma�sk�. Utworzyli nawet swoisty �gabinet cie-ni", w kt�rym za kalif�w uznawano kolejnych potom-k�w Alego; na... [ Pobierz całość w formacie PDF ]

8801, Big Pack Books txt, 5001-10000

Podstrony