8989, Big Pack Books txt, 5001-10000

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Wielkie Religie �wiatapod redakcj� Michaela D. CooganaWst�p.Ju� przed dziesi�tkami tysi�cy lat cz�owiek odnosi� si� do otaczaj�cego �wiata poprzez praktyki magiczne i religijne. Na podstawie p�niejszych analogii za przejawy magii i aktywno�ci religijnej mo�na uwa�a� starannie rze�bione figurki b�stw, ludzi i zwierz�t, zdumiewaj�ce malowid�a na �cianach jaski� i skomplikowane obyczaje pogrzebowe. A zatem ju� od czas�w prehistorycznych wiara w istnienie rzeczywisto�ci przerastaj�cej ludzkie rozumowanie by�a czynnikiem decyduj�cym w procesie kszta�towania si� kultur, a zaraz dawa�a nadziej� wobec krucho�ci i przemijania ludzkiego istnienia.Religia przybiera�a w przesz�o�ci bardzo r�ne formy, a nowe jej przejawy rodz� si� nieustannie w otaczaj�cym nas �wiecie. Niniejsza ksi��ka przynosi om�wienie �ywych do dzi� tradycji, kt�re odnajdujemy w religiach �wiatowych: judaizmie, chrze�cija�stwie, islamie, hinduizmie, buddyzmie, religiach chi�skich i japo�skich. Jednym z kryteri�w wyboru tych w�a�nie siedmiu tradycji religijnych jest liczba wyznawc�w. Oczywi�cie nale�y w tym wypadku uwzgl�dni� chrze�cija�stwo (blisko 2 miliardy wiernych, islam (ponad 1 miliard) i hinduizm (niemal 800 milion�w). Trudniej jest oceni� liczb� buddyst�w, jednak religia ta dominuje na znacznych obszarach po�udniowo-wschodniej Azji i stanowi zasadniczy element w wierzeniach Chin i Japonii. Trudno tak�e oszacowa�, ilu Chi�czyk�w spo�r�d 1,2 miliarda obywateli Chi�skiej Republiki Ludowej nadal zachowuje tradycyjne praktyki religijne, ale nawet przy ostro�nej ocenie musimy m�wi� o setkach milion�w.Drugim kryterium jest zasi�g terytorialny danej religii. Dlatego te�, wyznawcy judaizmu s� stosunkowo nieliczni - zaledwie oko�o 13 milion�w - to w wyniku rozproszenia �yd�w, kt�rego pocz�tki si�gaj� ostatnich stuleci p.n.e., spotykamy ich we wszystkich zak�tkach �wiata. W prawdzie w XX wieku to rozproszenie zmala�o, ale wci�� dwie trzecie �yd�w na �wiecie mieszka poza Izraelem. W perspektywie historycznej najwi�ksz� aktywno�� misjonarsk� wykaza�y chrze�cija�stwo i islam, rozprzestrzeniaj�c si� daleko poza obszar swego pochodzenia. W czasach wsp�czesnych emigra�ci wyznaj�cy islam, hinduizm i religie chi�skie przenie�li swe wierzenia i praktyki religijne do innych cz�ci �wiata. Podobnie buddyzm wykracza poza sw� pierwotn� kolebk� w Indiach, wywieraj�c znacz�cy wp�yw na postawy religijne Azjat�w oraz - w ostatnich czasach - wielu mieszka�c�w Zachodu.Religijne tradycje Japonii, mimo i� ograniczaj� si� g��wnie do areopagu wysp japo�skich,r�wnie� zas�uguj� na om�wienie w tej ksi��ce bior�c pod uwag� liczebno�� mieszka�c�w tego kraju (125 milion�w) i ogromny wp�yw wsp�czesnej Japonii na sytuacj� w �wiecie.Ostatnim kryterium, decyduj�cym o w��czeniu danej religii do niniejszego opracowania, jest jej znaczenie historyczne. Na przyk�ad judaizm,stosunkowo niewielkiej liczby wyznawc�w, wywar� ogromny wp�yw na �ycie religijne, intelektualne i kulturalne mieszka�c�w wi�kszej cz�ci naszego globu. Chrze�cija�stwo, kt�re wyros�o bezpo�rednio z tradycji �ydowskiej, ma wiele wsp�lnych cech z trzeci� wielk� religi� monoteistyczn� -islamem. Tradycja judeochrze�cija�ska, a pod wieloma wzgl�dami tak�e islam w decyduj�cym stopniu przyczyni�y si� do ukszta�towania kultury zachodniej.Dob�r takich w�a�nie kryteri�w sprawi�, �e o wielu innych religiach nie m�wi si� w niniejszej ksi��ce bezpo�rednio. Niekt�re z nich maj� staro�ytny rodow�d, jak na przyk�ad zoroastryzm, inne stosunkowo niedawno wyodr�bni�y si� z religii tu omawianych (na przyk�ad sikhizm, bahaizm i mormonizm) lub wyst�puj� jedynie na ograniczonym obszarze, jak d�inizm w Indiach. W niniejszym przegl�dzie nie uwzgl�dniono tak�e niezliczonych niepisanych tradycji religijnych obu Ameryk, Afryki, Oceanii i innych region�w, a tak�e system�w religijnych staro�ytno�ci (kt�re w wielu wypadkach zosta�y zast�pione przez omawiane tu religie). W odno�nych rozdzia�ach zostanie jednak odnotowany ich wp�yw na histori� i kszta�towanie si� doktryny g��wnych religii wsp�czesnego �wiata.wsT�P 7Hinduskie kobiety uczestnicz� w posi�ku na cze�� bogini Lakszmi. Uroczysto�ci hinduistyczne coraz cz�ciej spotykamyw r�nych cz�ciach wsp�czesnego �wiata, a wsp�istnienie wielu tradycji religijnych o r�nym pochodzeniu jest obecnie powszechnym zjawiskiem regionalnym,a nawet lokalnym.8 WST�PPochodz�ca z ok. 600 roku p. n. e. statuetka, przedstawiaj�ca egipsk� bogini� Izyd� karmi�c� piersi� boga Horusa.Izyda, powszechnie czczona na ca�ym staro�ytnym Bliskim Wschodzie i w rejonie Morza �r�dziemnego jako boska matka, stanowi�a jeden z wczesnych pierwowzor�w Marii, matki Chrystusa.Ka�dy rozdzia� zawiera obszerny opis jednej z siedmiu religii. R�wnocze�nie, by umo�liwi� czytelnikowi por�wnania, ocen� podobie�stw i r�nic mi�dzy systemami wierze� i rodzajami praktyk religijnych, materia� w poszczeg�lnych rozdzia�ach zosta� podzielony na dziesi�� temat�w, z kt�rych ka�dy om�wiono na dw�ch-czterech stronach. Niekt�re wa�ne zagadnienia zosta�y dodatkowo wyr�nione w kolumnach na marginesie lub w ramkach.Tematyczne om�wienie danej religii poprzedza esej, przedstawiaj�cy zasadnicze jej cechy, znaczenie historyczne i obecne oraz rozprzestrzenienie. Po tym wprowadzeniu nast�puje szczeg�owe om�wienie dziesi�ciu temat�w:Pochodzenie i rozw�j historyczny.Te pierwsze dwa tematy zosta�y w nast�pnych rozdzia�ach uj�te albo oddzielnie (judaizm, chrze�cija�stwo, islam i buddyzm), albo ��cznie (hinduizm, religie chi�skie, religie japo�skie). Og�lnie rzecz bior�c, w przypadku wi�kszo�ci religii niemo�liwe jest wyznaczenie dok�adnego momentu ich "narodzin",poniewa� wszystkie systemy wierze� s� �ci�le zwi�zane z rozwojem kultur, z kt�rych si� wy�oni�y, a kt�rych korzenie le�� czasem w g��bokiej prehistorii. Ponadto �r�d�a opisuj�ce pochodzenie danej wiary mog� by� znacznie p�niejsze od wspomnianych w nich wydarze� i cz�sto mieszaj� si� w nich elementy mitologiczne z historycznymi. Poza �r�d�ami pisanymi, wsp�czesny historyk religii mo�e opiera� si� jedynie na cz�sto fragmentarycznych i niejasnych wskaz�wkach dostarczanych przez archeolog�w i antropolog�w.Dla wyznawc�w buddyzmu, chrze�cija�stwa i islamu ich wiara wywodzi si� jednoznacznie z nauk jednego mistrza, kt�rego �ycie mo�na z du�� doz� pewno�ci osadzi� w realiach historycznych. Dlatego te� temat "Pochodzenie" w rozdzia�ach omawiaj�cych te religie potraktowano jako swobodny esej o �yciu i dziele Buddy, Jezusa, Mahometa i ich najbli�szych uczni�w. Okres kszta�towania si� judaizmu zosta� z kronikarsk� dok�adno�ci� opisany w jednym zbiorze pism - hebrajskiej Biblii - a zatem i w tym wypadku temat "Pochodzenia" om�wiono w odr�bnym podrozdziale, skupiaj�c si� na historii biblijnej ludu i kraju Izraela.Aspekty bosko�ci.Jak ju� wspomniano, centralnym sk�adnikiem religii jest wiara w istnienie boskiego elementu lub bytu przerastaj�cego ludzk� rzeczywisto��. Spos�b, w jaki okre�lano ten byt, stanowi trzeci temat niniejszej ksi��ki: "Aspekty bosko�ci". Czy byt ten jest jeden, czy jest ich wiele? Czy jest osobowy czy bezosobowy? Czy znajduje si� poza czy wewn�trz, daleko czy blisko, czy jest transcendentny czy immanentny? Ka�da religia inaczej podchodzi do tych kwestii, ale w szerszej perspektywie udzielane odpowiedzi zdradzaj� wiele podobie�stw.W kwestii, czy bosko�� jest jedna czy wieloraka, rozr�nienie mi�dzy monoteizmem a politeizmem mo�e okaza� si� bardziej teoretyczne ni� rzeczywiste. Na przyk�ad w hinduizmie praktyki religijne odnosz� si� do bardzo wielkiej liczby bog�w i bogi�, kt�rzy jednak w pewnym sensie rozumiani s� jako przejaw jednej, le��cej u podstaw wszystkiego, boskiej rzeczywisto�ci. Podstawowa chrze�cija�ska doktryna dotycz�ca Tr�jcy �wi�tej - jednego Boga w trzech osobach - jest mistyczna, ale zdaniem chrze�cijan nie narusza zasadniczego monoteizmu ich wiary.Nawet monoteistyczne religie rozwijaj� wi�c rodzaj "funkcjonalnego politeizmu", przynajmniej na poziomie wierze� ludowych, w kt�rym wa�na rola i znaczenie przypisywane s� licznym "�wi�tym" i demonom. Najlepszym tego przyk�adem jest Maria, matka Jezusa, kt�ra dla wielu chrze�cijan stanowi �e�ski element, uzupe�niaj�cy zasadniczo patriarchalny monoteistyczny system wiary. Ponadto w chrze�cija�stwie i w islamie, a w pewnej mierze tak�e w judaizmie, mamy do czynienia z ci�g�� walk� mi�dzy Bogiem a si�ami z�a.�wi�te teksty.Jednym ze sposob�w, w jaki bosko�� objawia si� ludziom, s� natchnione przez Boga �wi�te teksty. Ka�da znaj�ca pismo wsp�lnota religijna stworzy�a zbiory tekst�w kanonicznych, u�o�onych, zebranych i zredagowanych na przestrzeni kr�tkiego czasu lub wr�cz przeciwnie - w ci�gu wielu wiek�w. Wykorzystuje si� je w praktykach religijnych i w edukacji. Wyja�niaj� one zasadnicze idee danej tradycji religijnej, a czasami opowiadaj� tak�e jej histori�. W wielu religiach �wi�te teksty uwa�a si� za "objawione" - czyli powsta�e pod wp�ywem boskiego natchnienia lub wr�cz napisane przez b�stwo. �wi�ta literatura, kszta�towana w procesie ewolucji doktryny religijnej, przyczynia si� r�wnocze�nie do dalszego jej rozwoju; jest bowiem wykorzystywana w obrz�dach i dalszych studiach nad tekstami. Pisma religijne to zbi�r podstawowych zasad i wzorzec dla formu�owania doktryny.W niekt�rych religiach kanon �wi�tej literatury jest zamkni�ty, a teksty, kt�re si� na ten kanon sk�adaj�, wywodz� si� z odleg�ej przesz�o�ci. Dotyczy to szczeg�lnie judaizmu, chrze�cija�stwa i islamu: Biblia �yd�w i chrze�cijan oraz Koran przyj�y sko�czon� form� na do�� wczesnym etapie w historii rozwoju religii (cho� wyznania chrze�cija�skie wci�� nie zgadzaj� si� co do kanonicznego statusu kilku ksi�g zwanych apokryfami). Te trzy wielkie monoteistyczne religie nadaj� tak�e innym, czasami r�wnie staro�ytnym tekstom szczeg�lne znaczenie religijne, cho� nie uwa�aj� ich za pochodz�ce od Boga. W innych religiach kanon �wi�tych pism jest bardziej otwarty i zawiera teksty z p�niejszych okres�w, a czasami... [ Pobierz całość w formacie PDF ]

8989, Big Pack Books txt, 5001-10000

Podstrony