9. Jan III Sobieski,

JAN III SOBIESKI 1674 – 1696

Urodzony w 1629 r. w Olesku, prawnuk po kądzieli hetmana Żółkiewskiego, wykształcony. Ojciec jego był kasztelanem krakowskim. Jan uczestniczył w bitwie z Kozakami pod Beresteczkiem w 1651 r. gdzie został ciężko ranny. W czasie potopu jako pułkownik wojsk kwarcianych przeszedł na stronę Karola X Gustawa – porzucił go w 1656 r. i otrzymał godność chorążego koronnego. Na dworze króla Jana Kazimierza poznał Marię Kazimierę d’Arquien – swa przyszłą żonę (do historii przeszły „Listy do Marysieńki”). Poparł króla w walce z rokoszem Lubomirskiego (popierał reformy króla, w tym elekcję vivente rege – za życia króla) – otrzymał za to po Lubomirskim urzędy marszałka i hetmana polnego. Po odparciu w 1667 r. najazdu kozacko-tatarskiego pod Podhajcami w 1668 r. został hetmanem wielkim koronnym.

Na elekcji w 1669 r. popierał bez zastrzeżeń kandydatury francuskie. Protestował wraz z grupa malkotentów przeciw Wiśniowieckiemu.

Po klęsce z Turkami w 1672 r. gdy szlachta utworzyła w obronie króla konfederację w Gołębiu, Sobieski z malkotentami opierając się na wojsku zorganizowali konfederację w Szczebrzeszynie i dążyli do detronizacji króla.

1673 zwycięstwo nad Turkami pod Chocimiem.

1674 wybrany królem mimo początkowo zaciekłej opozycji Litwinów, którzy popierali Karola Lotaryńskiego. Sobieski poparty przez dyplomację francuską.

1675 tajny układ sojuszniczy w Jaworowie z Francją przeciw Austrii, za co otrzymał obietnicę Prus Książęcych i 200 tys. talarów na wojnę z elektorem brandenburskim. W 1677 r. tajny sojusz ze Szwecją. Chciał zakończyć wojny z Turcją i walczyć o Prusy Książęce. Sojusz Austrii i Rosji przeciw polityce Sobieskiego i (po raz pierwszy) przeciw ograniczaniu wolności szlacheckich. 1676 rozejm z Turkami w Żurawnie i nieszczęsny pokój w Stambule w 1678 r. zawarty przez wojewodę chełmińskiego Jana Gnińskiego. Plany międzynarodowe zawiodły: Francja poparła Brandenburgię, nie udały się plany sojuszy z Turcją i Rosją. Wtedy zdecydował się na sojusz z Habsburgami (cesarz Leopold I) – traktat 31 III 1683 r. i odsiecz Wiednia 12 IX 1683 r.

1684 wejście Polski do Ligi Świętej wraz z Austrią, Wenecją i papiestwem – bez korzyści dla Polski, coraz częstsze porażki

1686 niekorzystny pokój z Rosją w Moskwie (pokój Grzymułtowskiego)

Mieszanie się obcych państw w sprawy polskie:

- sojusz Austrii i Rosji przeciw polityce Sobieskiego i (po raz pierwszy) przeciw ograniczaniu wolności szlacheckich

- 1686 układ Austrii, Brandenburgii i Szwecji o niedopuszczeniu do zmiany ustroju Rzeczpospolitej, zwłaszcza zasady wolnej elekcji.

Plany reform wewnętrznych:

- Prusy Książęce miały stać się dziedzicznym księstwem Sobieskich

- planował nawet absolutystyczny zamach stanu, ale bez likwidacji sejmu i sejmików

- chciał wprowadzić dziedziczność tronu i zapewnić tron swemu synowi Jakubowi jeszcze za swojego życia

- znieść liberum veto

Opozycja magnacka w kraju – mimo namów król nie podjął ryzyka wojny domowej.

Na starość stał się zdziwaczały, małostkowy i chciwy.

Zbudował pałac w Wilanowie.

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

9. Jan III Sobieski,

Podstrony