9156, Big Pack Books txt, 5001-10000

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Karol DickensOLIWER TWISTROZDZIA� PIERWSZYW KT�RYM JEST MOWA O MIEJSCU, GDZIE PRZYSZED� NA �WIAT OLIWER TWIST, I O OKOLICZNO�CIACH TOWARZYSZ�CYCH JEGO NARODZENIUW pewnym mie�cie, kt�rego z wielu powod�w przezorniej b�dzie nie wymienia� i kt�remu nie zamierzam nadawa� �adnej zmy�lonej nazwy, jest w�r�d innych publicznych gmach�w jeden budynek, z dawien dawna spotykany we wszystkich niemal miastach, du�ych czy ma�ych, mianowicie przytu�ek. W przytu�ku tym, w dniu, kt�rego daty przytacza� nie potrzebuj�, gdy� nie mo�e ona � przynajmniej w obecnym stadium ca�ej sprawy � mie� dla czytelnika �adnego zgo�a znaczenia, urodzi�a si� istota �miertelna, kt�rej imi� i nazwisko znalaz�o si� w nag��wku niniejszego rozdzia�u.Odk�d lekarz gminny wprowadzi� je na ten �wiat smutku i troski, przez d�u�sz� jeszcze chwil� by�o nader w�tpliwe, czy dziecko do�yje momentu, gdy potrzebne mu b�dzie jakiekolwiek imi� i nazwisko. Gdyby nie do�y�o, jest rzecz� wi�cej ni� prawdopodobn�, �e niniejsza kronika nigdy by si� nie ukaza�a, a gdyby si� ukaza�a, obejmowa�aby co najwy�ej dwie strony i mia�aby t� nieocenion� zalet�, �e by�aby najbardziej zwi�z�� i wiern� biografi� w literaturze wszystkich epok i kraj�w.Cho� bynajmniej nie jestem sk�onny utrzymywa�, �e przyj�cie na �wiat w przytu�ku jest samo przez si� najszcz�liwsz� i najbardziej godn� zazdro�ci okoliczno�ci�, jaka mo�e si� przy-trafi� istocie ludzkiej, to jednak chc� twierdzi�, �e w tym szczeg�lnym wypadku by�a to dla Oliwera Twista najlepsza rzecz, kt�ra mog�a mu si� zdarzy�. Faktem jest, �e by�o bardzo trudno nak�oni� Oliwera, by podj�� trud oddychania � trud istotnie ci�ki, lecz b�d�cy zwyczajowo nieodzownym warunkiem naszego lekkiego sk�din�d istnienia. Przez pewien czas le�a� dusz�c si� na materacyku i wa�y� si� pomi�dzy tym �wiatem a tamtym, przy czym r�wnowaga by�a raczej zachwiana: szala przechyla�a si� zdecydowanie na stron� tego ostatniego. Ot� gdyby w owym kr�tkim okresie otacza�y Oliwera troskliwe babcie, niespokojne ciotki, do�wiadczone piel�gniarki i wielce uczeni lekarze, byliby go nieuchronnie i niew�tpliwie zabili w mgnieniu oka. Poniewa� jednak nie by�o przy nim nikogo pr�cz starej n�dzarki, nieco zamroczonej wi�ksz� ni� zazwyczaj porcj� piwa, i lekarza gminnego, kt�ry z urz�du za�atwia� tego rodzaju sprawy, Oliwer i natura musieli sami rozstrzygn�� kwesti� pomi�dzy sob�. Sko�czy�o si� tym, �e po paru chwilach walki Oliwer odetchn��, kichn�� i j�� obwieszcza� mieszka�com przytu�ku, �e oto na barki gminy spad� nowy ci�ar. Czyni� to za� najg�o�niejszym wrzaskiem, jakiego mo�na by�o w granicach rozs�dku oczekiwa� od niemowl�cia p�ci m�skiej, w�adaj�cego ow� wielce po�yteczn� broni�, kt�r� jest g�os, zaledwie od trzech i jednej czwartej minuty.Podczas gdy Oliwer dawa� �w pierwszy dow�d swobodnej i prawid�owej dzia�alno�ci plu�, poruszy�a si� zeszyta z ga�gan�w ko�dra, narzucona niedbale na �elazne ��ko. Znad poduszki unios�a si� z trudem blada twarz m�odej kobiety i s�aby glos niewyra�nie wym�wi� te s�owa:� Poka�cie mi dziecko, a potem ju� umr�.Lekarz siedzia� z twarz� zwr�con� do kominka, na przemian rozcieraj�c r�ce i grzej�c je przy ogniu. Gdy m�oda kobieta przem�wi�a, podni�s� si� i podchodz�c do wezg�owia, rzek� tonem dobrotliwszym, ni� mo�na si� by�o po nim spodziewa�:� No, no, nie trzeba jeszcze m�wi� o umieraniu.� Daj jej, Bo�e, zdrowie, pewno, �e nie! � wtr�ci�a babka, spiesznie wk�adaj�c do kieszeni butelk� z zielonego szk�a, kt�rej zawarto�ci pr�bowa�a przedtem w k�cie z widocznym zadowoleniem. � Daj jej, Bo�e, zdrowie, kochaneczce, kiedy po�yje tyle co ja, panie doktorze, i urodzi trzyna�cioro dzieci, i wszystkie umr� opr�cz tych dwojga, co s� ze mn� w przytu�ku, wtedy zm�drzeje i nie b�dzie si� tak przejmowa�, daj jej, Bo�e, zdrowie, kochaneczce. Pomy�l, co to jest by� matk�, moje jagni�tko, pomy�l tylko.Najwidoczniej jednak owa pocieszaj�ca wizja macierzy�stwa nie osi�gn�a po��danego skutku. Chora potrz�sn�a g�ow� i wyci�gn�a r�k� w kierunku dziecka.Lekarz z�o�y� je w jej ramiona. Matka nami�tnie przycisn�a zimne, zbiela�e wargi do jego cz�ka, przesun�a d�o�mi po swojej twarzy, rozejrza�a si� nieprzytomnie, wzdrygn�a si� opad�a na poduszk� � i umar�a. Rozcierali jej pier�, r�ce i skronie, lecz krew przesta�a kr��y� na zawsze. M�wili s�owa nadziei i pociechy. Ale nadzieja i pociecha od nazbyt dawna by�y jej obce.� Ju� po wszystkim, moja pani! � rzek� w ko�cu lekarz.� Tak, tak, biedactwo! � odpar�a babka podnosz�c korek od zielonej butelki, kt�ry wypad� na poduszk�, gdy pochyli�a si�, by zabra� dziecko. � Biedactwo!� Je�eli dziecko b�dzie p�aka�, to naturalnie, babciu, prosz� przys�a� po mnie na g�r� � rzek� lekarz nak�adaj�c z wielkim namaszczeniem r�kawiczki. � Bardzo by� mo�e, �e b�dzie z nim k�opot. Je�li tak, prosz� mu da� troch� kleiku. � W�o�y� kapelusz i kieruj�c si� ku drzwiom zatrzyma� si� po drodze przy ��ku. � A �adna z niej by�a dziewczyna � doda�. � Sk�d ona si� wzi�a?� Przywie�li j� tu wczoraj wieczorem � odrzek�a stara � z rozkazu kierownika opieki gminnej. Kto� j� znalaz�, jak le�a�a na ulicy. Sz�a wida� z daleka, bo trzewiki podarte mia�a na strz�py; ale sk�d sz�a i dok�d, tego nikt nie wie.Lekarz pochyli� si� nad cia�em i podni�s� lew� d�o� umar�ej.� Zawsze ta sama historia � powiedzia� kiwaj�c g�ow� � obr�czki, jak widz�, nie ma. No! Dobranoc!I pan doktor poszed� na obiad; babka za� zaznajomi�a si� raz jeszcze z zawarto�ci� zielonej butelki; usiad�a na niskim sto�ku przy kominku i zabra�a si� do ubierania noworodka.Jakim�e znakomitym przyk�adem pot�gi ubioru by� ma�y Oliwer Twist! Zawini�ty w ko�derk�, kt�ra stanowi�a do tej pory ca�e jego odzienie, m�g� uchodzi� za dziecko szlachcica lub �ebraka. Cz�owiekowi niewtajemniczonemu, cho�by nie wiedzie� jak dumnemu, trudno by by�o okre�li� jego stanowisko spo�eczne. Ale teraz, gdy na�o�ono mu stare perkalowe sukienki, po��k�e od ci�g�ego u�ywania, by� ju� napi�tnowany i opatrzony etykiet� i natychmiast zaj�� w�a�ciwe sobie miejsce, jako dziecko na opiece gminy � sierota z przytu�ku � n�dzne, na p� zag�odzone popychad�o, kt�re spotka si� na �wiecie tylko z razami i szturcha�cami, od wszystkich doznaj�c wzgardy, od nikogo lito�ci.Oliwer krzycza� z ca�ej si�y. Gdyby m�g� wiedzie�, �e jest sierot� zdanym na �ask� lito�ciwych cz�onk�w rady ko�cielnej i zarz�du dobroczynno�ci gminnej, zapewne p�aka�by jeszcze g�o�niej.ROZDZIA� DRUGIW KT�RYM JEST MOWA O WYCHOWANIU, WYKSZTA�CENIU I WIKCIE OLIWERA TWISTAPrzez nast�pne osiem czy dziesi�� miesi�cy Oliwer by� ofiar� systematycznego wyzysku i oszustwa. Karmiony by� sztucznie. W�adze przytu�ku we w�a�ciwym czasie donios�y w�adzom gminnym, w jak �a�osnej sytuacji znajduje si� osierocone niemowl�, g�odne i opuszczone. W�adze gminne z godno�ci� poinformowa�y si� u w�adz przytu�ku, czy nie ma w obecnej chwili w �zak�adzie� �adnej niewiasty, kt�ra by�aby w stanie udzieli� Oliwerowi Twistowi potrzebnej mu opieki i po�ywienia. W�adze przytu�ku odpowiedzia�y pokornie, �e nie ma. Na to w�adze gminne powzi�y wielkoduszne i humanitarne postanowienie, �e Oliwer ma by� oddany �na ferm�, czyli innymi s�owy, �e nale�y go wys�a� do filii przytu�ku oddalonej o jakie� trzy mile, gdzie dwadzie�cioro czy trzydzie�cioro innych m�odocianych przest�pc�w przeciw prawu o ubogich przez ca�y dzie� tarza�o si� swobodnie po pod�odze, bez kr�puj�cego obci��enia nadmiarem jad�a i odzienia, pod macierzy�skim nadzorem pewnej starszej niewiasty, kt�ra przyjmowa�a tych winowajc�w za wynagrodzeniem � i dla wynagrodzenia � siedmiu i p� pensa tygo-dniowo od g��wki. Ekwiwalent siedmiu i p� pensa na tydzie� stanowi dla dziecka wikt nader obfity; czego si� to nie dostanie za siedem i p� pensa! Wystarczy tego, by przeci��y� dziecinny �o��dek i zaszkodzi� mu. Starsza niewiasta by�a kobiet� m�dr� i do�wiadczon�; wiedzia�a, co dzieciom wychodzi na dobre, a nade wszystko mia�a nadzwyczaj dok�adne wyobra�enie o tym, co wychodzi na dobre jej samej. Tote� wi�ksz� cz�� tygodniowej op�aty przyw�aszcza�a sobie na w�asny u�ytek i skazywa�a wzrastaj�ce pokolenie wychowank�w gminy na porcje mniejsze nawet od tych, kt�re im pierwotnie wyznaczono. W ten spos�b potrafi�a znale�� co�, co by�o jeszcze ni�ej ni� samo dno n�dzy, okazuj�c si� eksperymentaln� filozofk� niepo�ledniej miary.Wszyscy znaj� histori� innego eksperymentalnego filozofa, kt�ry wymy�li� wspania�� teori� g�osz�c�, �e ko� mo�e �y� bez jedzenia, i kt�ry znakomicie zademonstrowa� jej s�uszno�� przyzwyczaiwszy swego w�asnego konia do poprzestawania na jednym �d�ble s�omy dziennie. By�by te� niew�tpliwie doprowadzi� do tego, by ko�, nie jedz�c nic zupe�nie, pozosta� �wawym i brykaj�cym weso�o zwierz�ciem, gdyby �w nie by� zdech� na dwadzie�cia cztery godziny przed tym, zanim mia� otrzyma� pierwsz� pon�tn� i wystarczaj�c� racj� swej powietrznej paszy. Na nieszcz�cie dla eksperymentalnej filozofii niewiasty, pod kt�rej troskliw� opiek� przekazano Oliwera Twista, dzia�aniu wymy�lonego przez ni� systemu towarzyszy� zwykle podobny skutek, gdy� w�a�nie w chwili gdy jakiemu� dziecku udawa�o si� pozostawa� przy �yciu na mo�liwie najmniejszej porcji mo�liwie najmniej posilnej strawy, zdarza�o si� jak na z�o�� w o�miu i p� wypadkach na dziesi��, �e albo nabawia�o si� choroby z niedostatku i zimna, albo wpada�o do ognia wskutek niedopatrzenia, albo przypadkowo co� go przygniata�o. Wszystkie te wypadki ko�czy�y si� przewa�nie przeniesieniem si� nieszcz�liwego male�stwa na tamten �wiat, gdzie mog�a wreszcie po��czy� si� z przodkami, kt�rych na tym �wiecie nigdy nie zna�o.Niekiedy zdarza�o si� jakie� szczeg�lnie ciekawe �ledztwo w sprawie wychowanka gminy, kt�ry przez nieuwag� przygnieciony zosta� ci�kim ��kiem lub przypadkowo dozna� �miertelnych oparze� gor�c� wod� przy praniu � ten ostatni wypadek nie przytrafia� si� wprawdzie cz�sto, gdy� wszelkie czyn-no�ci przypominaj�ce pranie by�y na fermie wielk� rzadko�ci�. W�wczas przysi�g�ym przychodzi�o czasem do g�owy zadawa� k�opotliwe pytania... [ Pobierz całość w formacie PDF ]

9156, Big Pack Books txt, 5001-10000

Podstrony