9251, Big Pack Books txt, 5001-10000

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Alan LongstaffWyk�ady z neurologiiSekcja A - Kom�rki nerwoweA1 BUDOWA NEURONUHas�aCia�o kom�rkiNeurytyCia�o kom�rki nerwowej zawiera wszystkie organelle kom�rkoweznajdowane w typowej kom�rce zwierz�cej. Jednak kom�rkinerwowe s� wyspecjalizowane w utrzymywaniu wysokiego tempasyntezy bia�ek, CO nrizwiprripdlaja ria�k^jyi^sjp hnpate w rybosomy.Neuryty to d�ugie elementy projekcyjne kom�rek nerwowych.Wyr�nia si� dwa ich typy, dendryty i aksony. Dendryty s�przed�u�eniami cia�a kom�rki i otrzymuj� wi�kszo�� informacjidochodz�cej do kom�rki. Neuron mo�e mie� jeden lub wieledendryt�w i jeden akson wychodz�cy ze wzg�rka aksonalnego.Zako�czenia aksonalne tworz� komponenty presynaptyczne synaps.Akson czy dendryt?) W uk�adzie nerwowym na podstawie struktury wyr�nia si� dwa1 �� ' ' "T* typy neuryt�w. Dendryty zawieraj� wiele organelli i maj� zdolno��. M- w C ' tA ; i/L do syntezy bia�ek. W akspnach natomiast nie zachodzi syntezabia�ek, dlatego substancje te dostarczane s� do nich z cia�a neuronu.Zar�wno dendryty, jak i aksony zawieraj� mitochondria. Organelles� transportowane do neuryt�w poprzez mikrotubule.Tematy pokrewne Budowa synaps chemicznych (A3)Cia�o kom�rkiCia�o kom�rki nerwowej (inaczej soma lub perikarion, oba poj�cia s�synonimami; por. rys. T) zawiera j�dro, aparat Golgiego, rybosomy orazinne organelle kom�rkowe i jest odpowiedzialne za wi�kszo�� rutyno-wych funkcji utrzymuj�cych struktur� neuronu. Perikarion neuronu nier�ni si� bardzo od cia�a kom�rki nienerwowej, chocia� strukturalnie jest^ , on wyspecjalizowany w utrzymywaniu du�ej aktywno�ci biosyntetycz-!>*' 'nej. Na przyk�ad szorstkie retikulum endoplazmatyczne jest tak g�stoupakowane rybosomami, �e tworzy wr�cz charakterystyczne strukturyzwane cia�kami Njs�la. Odzwierciedla to zdolno�� neuron�w do wyso-kiego tempa syntezy bia�ek.Istnieje wiele typ�w neuron�w, kt�re r�ni� si� przede wszystkimwielko�ci�. Najmniejsze z nich maj� �rednic� 5-8 (im, a najwi�ksze oko�o120 urn.NeurytyNeurony r�ni� si� od innych kom�rek tym, i� maj� neuryty, d�ugie(w stosunku do rozmiar�w cia�a neuronu) cylindryczne wypustki dwoja-kiego rodzaju, dendryty i aksony. Dendryty s� silnie rozga��zionymiprzed�u�eniami cia�a kom�rki, o d�ugo�ci nawet ponad l mm i sta-Sekcja A - Kom�rki nerwowedendryt apikalnycia�o kom�rkidendryt podstawnywzg�rek aksonowykolaterale aksonuakson wchodz�cydo istoty bia�ejRys. 1. Budowa neuronu. Schemat kom�rki piramidalnej pokazuje rozmieszczenieneuryt�w (dendryt�w i akson�w)nowi�cymi do 90% ca�kowitej powierzchni wielu neuron�w. Dendrytyniekt�rych neuron�w s� pokryte setkami cienkich palcowatych twor�wzwanych kolcami dendrytycznymi, na kt�rych tworz� si� synapsy (patrzni�ej). Kom�rki nerwowe zawieraj�ce kolce nazywane s� neuronami kol-czastymi, a te, kt�re ich nie maj� � neuronami bezkolcowymi. Neuronmo�e mie� jeden lub wiele dendryt�w, u�o�onych we wz�r typowy dladanej kom�rki i tworz�cych wsp�lnie tzw. drzewko dendrytyczne.Wi�kszo�� wej�� synaptycznych pochodz�cych z innych neuron�wdochodzi do dendryt�w.Kom�rki nerwowe zwykle maj� tylko jeden akson, kt�ry przewa�niewychodzi z cia�a kom�rki, ale czasami mo�e mie� pocz�tek na dendrycieJ2roksvrnalnym (dendryt najbli�szy cia�a kom�rki). W ka�dym przypad-ku miejsce wychodzenia aksonu nazywane jest wzg�rkiem aksono-wym. Aksony maj� �rednic� w granicach od 0,2 do 20 um u ludzi (cho-cia� �rednica akson�w u bezkr�gowc�w mo�e osi�ga� l mm) i d�ugo��od kilku |im do ponad metra. Aksony mog� by� otoczone os�onk� mieli-now� i zwykle rozga��ziaj� si�, szczeg�lnie w ich dystalnych ko�cach(tzn. najdalej od cia�a neuronu). Rozga��zienia te nazywane s� kolatera-lami (bocznicami) aksonu. Pogrubione zatco�czenia akson�w zwanekolbkami lub guziczkami zawieraj� zwykle mitochondria i p�cherzykiplazmolemalne. Niekt�re aksony ko�cz� si� p�czkiem ga��zek (rozga-��zienia ko�cowe), z kt�rych ka�da zako�czona jest guziczkiem, nato-miast inne aksony maj� guziczki na ca�ej swojej d�ugo�ci, nazywanew tym przypadku �ylakowato�ciami. Zako�czenia akson�w tworz�komponenty presynaptyczne synaps chemicznych.A1 - Budowa neuronu^ 1t,oJucmoAkson czydendryt?Akson od dendrytu mo�na odr�ni� na podstawie struktury. Aksony s�zazwyczaj d�ugie, o wyr�wnanej �rednicy, nie rozga��ziaj� si� zbyt g�sto,nie maj� kolc�w i s� otoczone osioiikajiiielmew�^Dendryty s� kr�tsze,g�sto rozga��zione wzd�u� ca�ej d�ugo�ci, zw�aj� si� ku ko�cowi, a cz��z nich ma struktury zwane kolcami dendrytycznymi. Dendryty s� prze-d�u�eniem cia�a kom�rki i dlatego zawieraj� aparat Golgiego, szorstkieretikulum endoplazmatyczne i rybosorny � organelle nie wyst�puj�ceow/i w aksonach. Natomiast zar�wno dendryty, jak i aksony zawieraj� mito-chpndria. Poniewa� aksony nie maj� maszynerii do syntezy bia�ek, tosubstancje te s� dostarczane z cia�a jcojnp?k^zjivykorzystartiern mecha-nizmu zwanego 6ransporton_ajcsoglazma^czn^m) Zako�czenia akso-n�w zawieraj� ba7cT�^^u^�~mito^no�dri�w7 co jest odzwierciedleniemznacznych potrzeb energetycznych metabolizmu akson�w.R�nice w sk�adzie organelli w obu typach neuryt�w wynikaj� z od-miennej organizacji mikrotubul. Mikrotubule s� d�ugimi bia�kowymipolimerami, b�d�cymi cz�ci� wewn�trznego rusztowania kom�rekzwanego^cyjoszkiej�tenu Mikrotubule dzia�aj� jak szyny, po kt�rychorganelle poruszaj� si� wewn�trz kom�rki. Oba ko�ce mikrotubul s�spolaryzowane i obdarzone znakiem + lub -, co oznacza, �e organelleporuszaj� si� w specyficznych kierunkach. Mitochondria w�druj� od4ko�ca - do ko�ca +, podczas gdy pozosta�e organelle poruszaj� si� w kie-runku od + do -. Zar�wno dendryty, jak i aksony s� wype�nione mikro-tubulami. Mikrotubule w dendrytach u�o�one s� w obu kierunkach, od +do - i odwrotnie. W aksonach natomiast mikrotubule uk�adaj� si� zawszeko�cem -�r^dyjrtalnij|>od cia�a kom�rki. Tak wi�c aksony transportuj� mito-chondria w kierunku od cia�a neuronu do swoich zako�cze�, nie mog�natomiast transportowa� innych organelli. Inaczej w dendrytach, mikro-tubule zorientowane w obu kierunkach mog� transportowa� wszystkierodzaje organelli kom�rkowych.W okresie rozwoju i dojrzewania neurony wytwarzaj� wypustki, kt�repocz�tkowo nie r�ni� si� od siebie. Proces ich r�nicowania nie jestdotychczas dok�adnie poznany i nie wiadomo, co decyduje o tym, �ejedne z nich b�d� aksonami, a inne dendrytami. Pierwszym, wyra�nierozr�nialnym sygna�em, �e dana wypustka b�dzie aksonem, jest jej zna-cznie szybsze tempo wyrastania, od tych, kt�re b�d� w przysz�o�cidendrytami.Sekcja A - Kom�rki nerwoweA2 RODZAJE i LICZBA NEURON�WHas�aKlasyfikacjaneuron�wLiczba neuron�wNeurony mo�na sklasyfikowa� na podstawie ich morfologii, funkcjioraz wydzielanych przez nie neuroprzeka�nik�w. Kom�rkiz jednym, dwoma lub trzema i wi�cej neurytami nazywa si�odpowiednio jedno-, dwu- i wielobiegunowymi. Kszta�t drzewkadendrytycznego, obecno�� lub brak kolc�w na dendrytach, a tak�ed�ugo�� akson�w s� cechami pomagaj�cymi klasyfikowa� neurony.Klasyfikacja na podstawie funkcji neuron�w wyr�nia neuronyczuciowe, odpowiadaj�ce wprost na bod�ce fizyczne, i neuronyruchowe, kt�re tworz� synapsy na kom�rkach mi�niowych(efektorach).Uk�ad nerwowy cz�owieka mo�e zawiera� 300-500 mld kom�reknerwowych. G�sto�� neuron�w jest warto�ci� stosunkowo sta��w obr�bie ca�ej kory m�zgowej, a tak�e w korze m�zgowej r�nychgatunk�w ssak�w, co oznacza, �e u osobnik�w o mniejszychm�zgach jest mniej kom�rek nerwowych.Tematy pokrewneBudowa obwodowego uk�adunerwowego (El)Budowa o�rodkowego uk�adunerwowego (E2)Klasyfikacja Nie ma czego� takiego, jak �typowy" neuron. Neurony r�ni� si� znac2neuron�w nie kszta�tami i rozmiarami, liczb� tworzonych synaps, a tak�e rodzajer, . , wydzielanego neuroprzeka�nika. Chocia� neurony s� klasyfikowane n.,-.... podstawie tak r�nych atrybut�w, to uwa�a si�, �e neurony nale��ce d, danej klasy maj� podobne funkqe.Cechy strukturalne, na podstawie kt�rych klasyfikuje si� neurony, tich rozmiar, liczba posiadanych neuryt�w, wz�r ich drzewka dendrytycznego, d�ugo�� akson�w oraz charakter wytwarzanych przez nie pc��cze�. Neuron z pojedynczym neurytem to kom�rka jednobiegunow;z dwoma � kom�rka dwubiegunowa, a z trzema i wi�cej � kom�rkwielobiegunowa (rys. 1). Wi�kszo�� neuron�w w uk�adzie nerwowyrkr�gowc�w to kom�rki wielobiegunowe, jednak istnieje tu kilka wa2nych wyj�tk�w. Na przyk�ad, populaq'a kom�rek siatk�wki, kt�re twer�� synapsy na fotoreceptorach, to kom�rki dwubiegunowe, a neuronl t-ezudpwe.zwoj�w korzeni grzbietowych to kom�rki pseudojednobiegu* nowe. Tak naprawd�, w pocz�tkowym okresie �ycia s� to neurony dwi:f biegunowe, jednak w miar� rozwoju ich neuryty ulegaj� fuzji. W uk��n bezkr�gowc�w dominuj� kom�rki jednobiegunowe.Wyst�powanie kolc�w dendrytycznych na dendrytach oraz kszta:drzewka dendrytycznego tak�e mog� s�u�y� klasyfikacji neuron�wA2 - Rodzaje i liczba neuron�w/kom�rka Purkinjego(kora m�d�ku)dendrytaksonaksoninterneuron(pra�kowie)akson100 urnkom�rka ziarnista(kora m�d�ku)20 urnRys. 1. Morfologia trzech typowych rodzaj�w neuron�w. Na rysunku nie pokazanope�nej d�ugo�ci akson�w. Rozga��ziaj�cy si� akson kom�rek ziarnistych wyd�u�a si�na kilka centymetr�w we wszystkich kierunkach. Uwag� zwracaj� bardzo obfiterozga��zienia akson�w interneuron�wKszta�t ka�dego drzewka dendrytycznego �wiadczy o efektywno�ci po-��cze� synaptycznych neuronu i tym samym o jego funkcji. Kom�rkipiramidalne, nazywane tak z powodu kszta�tu perikarionu, stanowi�60% neuron�w w korze m�zgowej, a ich dendryty wraz z rozga��zie-niami kszta�tem przypominaj� tak�e piramidy. Inn� populacj� kom�rekw korze s� tak zwane kom�rki... [ Pobierz całość w formacie PDF ]

9251, Big Pack Books txt, 5001-10000

Podstrony